Prytaneion nedir?

Prytaneion: Yunan kentlerinde prytaneianın (meclis) toplandığı, içinde sürekli ateş yanan resmi yapı. Ocak Tanrıçası Hestia kültüyle ilgili bu ateş, erken dönemde prytanisin (bey, yönetici) evinde yanmaktayken monarşinin yıkılmasıyla halkın ortak malı olmuş ve ocağın bulunduğu yapıda prytaneion adını almıştır.

Prytaneion'daki ateşin sönmemesini sağlayan ve bouleuterion üyelerini seçen kişilerin oluşturduğu meclis, zamanla prytaneia olarak adlandırılmıştır. Bu meclis 35-39 günlük süreler için seçilen ve halkı temsil eden 50 üyeden oluşur ve her gün biri başkan seçilerek 24 saat için kentin mührü ile hâzinenin anahtarlarını korurdu.

Meclisin çalışmalarını yürüttüğü prytaneionda yemek yenir, bazen gece de kalınırdı.

Kentin prytatıeionuna yemeğe davet edilmek, her yabancı için bir onurdu. Özellikle yabancı elçiler ve kent ileri gelenleri bu yemeklere her zaman katılabilirdi.

Prytaneiona başkanlık binası da denilebilir.

Dairesel planlı örnekleri bulunmasına karşın prytaneion, çoğunlukla bir ev gibi dörtgen planlıdır.

Kutsal ocağın bulunduğu oda ve seçkin konuklara yemek verilen salon, yapının iki ana mekânını oluşturur.

Resmi ve dini işlevinin yanı sıra prytaneionlar, arşiv ve galeri olarak da kullanılmıştır. Örneğin, Atina prytaneioununda Demosthenes, Demokhares, Autolykos, Themistokles gibi önemli kişilerin heykelleri saklanırdı.

Prytaneion, kent içinde çoğunlukla agorada ya da agora yakınlarında konumlandırılmıştır.

Herodotos, Siphnos'ta agora ve prytaneionun yakınlığından söz eder.

Girit'teki Lato'da prytaneion, agoradadır; Ephesos'ta Devlet Agorasının kuzeyinde, Priene'deyse bouleuterionla birlikte agoranın kuzeyindeki Kutsal Stoa'ya açılmaktadır.

Prytaneion, bazen de dinsel yapılarla ilişkilidir. Örneğin, Delos'taki dörtgen planlı prytaneion, Apollon Tapınağının 20 metre güneydoğusunda yapılmıştır. Delphoi'dekiyse dinsel bir merkezdir ve kutsal alanın peribolos duvarı yanındadır. Olympia'dakinin içinde Pan için yapılmış olan sunak, yapıya dinsel bir işlev kazandırmaktadır.

Dor düzeninde bir avlusu bulunan Ephesos Prytaneionu, Hestia Boulaia Tapınağıyla yan yanadır.

Prytaneionun agoranın yanında bulunması kural olmasına karşın, özel uygulamalar da vardır. Pausanias'm, Atina'da Akropolis'in kuzey yamacında bulunduğunu bildirdiği prytaneion, Atina Agorasından daha önce yapılmış olmalıdır. Ama kurulduktan sonra bu yapının pek çok işlevi, Skias denen Tholos'a geçmiştir.