Çin'de bulunan fosillere göre; tavuk büyüklüğünde, uçabilen yaratığın bilek yapısı yarasa ve uçan sincapları andırıyordu. Kafatası yapısı ve ön uzuv anatomisi ise onun kesinlikle dinozor olduğunu gösteriyordu.

Uzun parmak kemiklerinin arasında havada süzülmesini sağlayan zarsı yapı olduğu tahmin edilen sıradışı dinozora Mandarin Çincesinde Garip kanatlı anlamına gelen Yi ki (Yi qi) adı verildi.

Ne yazık ki şu ana dek bulunabilmiş tek Yi-ki örneği var.

Sıradışı dinozor Yi ki tahminlere göre  yaklaşık 380 gr ağırlığındaydı ve kanat açıklığı 60 cm kadardı. Ait olduğu familyanın diğer iki üyesinin de sadece birer bireylerinin fosilleri elde edilmiş durumda. Bu nedenle, grup hakkında bilinmeyen çok fazla şey var.

Yi-ki’nin tüyleri büyük ölçüde siyahtı

Eldeki Yi-ki örneğinden öğrenilebilen bir diğer ayrıntı ise hayvanın tüy rengi. Yi-ki fosilinde bulunan tüylerin pigment üreten “melanozom” adlı mikroskopik hücreleri inceleyen bilimciler, hücrelerin yapısına bakarak Yi-ki’nin tüylerinin büyük ölçüde siyah olup, kanatlarında ve kafasında kızılımsı ve sarımsı bölgeler olduğunu saptadı. Ayrıca Yi-ki’nin melanozomlarının, şimdiye dek rastlanan en büyük melanozom hücreleri olduğu dikkat çekti.

Sıradışı fosil Mutoudeng köyü yakınlarındaki bir taş ocağında bulunmuştu

 Yi-ki’nin zarlı kanatları 2015 yılında büyük bir şaşkınlık yaratmış olmasına rağmen, Scientific American yazarlarından Darren Naish, böyle bir dinozorun (Scansoriopterygidae familyası üyesinin) varlığının 2008 yılında öngörüldüğünü hatırlatıyor. Naish, tam olarak böyle bir canlının var olabileceğinin, Epidexipteryx (Zhang et al. 2008) makalesinin yayımlanmasının ardından, meslektaşı Andrea Cau tarafından Ekim 2008’de tahmin edilip, Lukas Pankarin tarafından çizildiğini belirtiyor. Yanı sıra, fosilden elde edilen verilere dayanarak Yi-ki hakkında yapılan çıkarımlar konusunda aceleci olunmaması gerektiğini ekliyor007 yılında Wang Jianrong adında bir çiftçi, Çin’in Hebei bölgesinde bulunan Mutoudeng köyü yakınlarındaki bir taş ocağında sıradışı bir fosil buldu ve Shandong Tianyu Doğa Müzesi’ne sattı. Müze teknisyenlerinden Ding Xiaoqing ve arkadaşları, derhal yeni gelen örnek üzerinde çalışmalara başladı. Çok geçmeden, 160 milyon yıllık olduğu belirlenen bu Jurasik dönem fosilinin, daha önce karşılaşılan dinozor fosillerinden önemli farklarla ayrıldığı anlaşıldı.

Hiçbir kuşta ve dinozorda görülmemiş kemiklere sahip

Hayvanın ön uzuvlarında, daha önce hiçbir kuşta, dinozorda ya da arkozorda görülmemiş ama uçan sincaplardakine benzer bir kemik vardı. Kemiğe “iğnemsi eleman” (İng. styliform element) adı verildi. Bir ucu döner kemikte (radius), bir ucu ise dirsekteydi (ulna). İlk başta bu iğnemsi elemanın hayvanın kemiği olmayıp, bir dal parçası olabileceği bile düşünüldü. Ama kimyasal çözümlemeler, iğnemsi elemanın kemik olduğunu doğruladı.

Garip kanatlı anlamına gelen Yi ki adı verildi

Yaklaşık olarak tavuk büyüklüğünde olan bu tüylü hayvan üzerinde incelemelerini sürdüren ve elde ettikleri bulguları 2015 yılında Nature dergisinde yayımlayan ekip tarafından, dinozora Mandarin Çincesinde “garip kanatlı” anlamına gelen “Yi ki” (İng. Yi qi) adı verildi.

Yi-ki’nin bilek yapısı, biraz yarasayı biraz da uçan sincabı andırıyordu. Aşırı ölçüde uzamış parmak kemiklerine bakıldığında, bu parmakların arasında, havada süzülmeye veya belki de uçmaya yarayan bir zarın olabileceği akla geliyordu.

Görünüşe bakılırsa bu dinozor, parmak arası zarları ile süzülen veya uçan memeli ya da sürüngen (pterozor) türlerinden apayrı evrimsel yol izleyerek onlarla aynı noktaya varmış olması dolayısıyla, “yakınsak evrim“e örnek gösteriliyor.

Yi-ki, pterozorlara benziyordu ama bir dinozordu. Kafatası yapısı ve ön uzuv anatomisi, onun kesinlikle bir pterozor değil, dinozor olduğunu ortaya koyuyordu. Yi-ki, Scansoriopterygidae familyası altında sınıflandırıldı. Bu tırmanıcı ailenin üyeleri ağaçlarda yaşamaya uyumlanmış ufak hayvanlardır. Yi-ki ve diğer yakın akrabalarının modern kuşlar gibi karmaşık ve uzun tüyleri yoktu. Muhtemelen kuşlar ve pterozorların yapabildiği gibi uçamıyordu da, ama tırmanarak çıktığı ağaç dalları arasında ya da yere inişte, uçan sincaplara benzer bir süzülüşten yararlanabiliyordu.

Bilimfili.org