Tödürge Kaya Mağaraları; Sivas'ın Zara ilçesinde kayalıklara oyularak oluşturulan ve mesken olarak kullanılan 100 kadar mağara içeriyor.

Tödürge köyü, Sivas ilinin Zara ilçesine bağlı. Köyün günümüzdeki adı Demiryurt. Köyün adıyla anılan göl Sivas'ın önemli turistik alanlarından. Tödürge Gölü, Hafik ile Zara ilçeleri arasında. Hafik'in 17 km doğusunda, Zara'nın ise 12 km batısında yer alıyor.

Tödürge Gölünün kuzeyinde yer alan Tepecik höyüğü ve kuzeydoğusunda Gökparmak sırtları eteklerindeki Çil Hasan mevkiinde yer alan Kültepe Höyüğü ilçede bulunan en eski uygarlık kalıntıları. 20 metre yüksekliğindeki Kültepe Höyüğünün Kalkolatik çağda (M.Ö. 4 binlerde) iskan gördüğü biliniyor.

Demiryurt köyünün içerisinde, kuzey kısmında bulunan pur kayalıklara barınma, sığınma amacıyla kazılan pek çok mağara, mekan mevcuttur. Söz konusu kaya mağaraları, kolayca işlenen pur kayalara yan yana ve alt alta oyulmuştur. Küçük mekanlar halindedirler. Yaklaşık 100 mağara, görüntüsüyle ziyaretçileri büyülüyor.

Mağaraların bazı kısımlarında taş ve horasanla örülmüş duvarlar ve gözetleme delikleri görülmektedir. Odalarda birisinin duvarında haç işareti vardır.

Zara Belediyesinin internet sayfasındaki bilgilere göre uzmanlar, Demiryurt (Tödürge) köyü mağaralarının MS. 2.- 3. yüzyıllara ait olduğu tahmin ediyor. Ancak Sivas Kültür ve Turizm Müdürü Kadir Pürlü; mağaraların tarihinin Demir Çağına (M.Ö. 1200-750) kadar uzandığı bilgisini aktarıyor.

DHA'dan Hüsnü Ümit Avcı'nın haberine göre;  Sivas'ın Zara ilçesinde kayalıklara oyularak oluşturulan Tödürge Kaya Mağaraları turizme kazandırılmayı bekliyor.

Yaklaşık 3-4 bin yıl önce barınma ve sığınma amacıyla yapıldığı tahmin edilen mağaralar, yan yana ve alt alta bulunuyor. Bakıldığında apartman görüntüsünü andıran mağaralarda, küçük odalar yer alıyor.

İlk olarak Roma döneminde kullanıldığı tahmin edilen mağaralar daha sonra çeşitli medeniyetlere de ev sahipliği yaptığı biliniyor. Kaya mağaralarının bazı kısımlarında ise horasan harcından örülmüş taş duvarlar ve gözetleme delikleri yer alıyor. Köyü çevreleyen kaya mağaralarının kuzeyinde bulunan büyük kayalıkta ise haç işaretleri göze çarpıyor. Son zamanlarda doğa olayları nedeniyle parçalanmalar görülen kaya mağaralarında ayrıca kaçak define avcılarının da kazılarla yapıya zarar verdikleri göze çarpıyor.

KADİR PÜRLÜ: 'İNSANLAR BURALARI EV OLARAK KULLANMIŞ'

Mağaralar hakkında bilgi veren Sivas Kültür ve Turizm Müdürü Kadir Pürlü, "Tödürge Mağaraları güzellikler içerisinde bir yerdir. Her ne kadar kurtarma kazıları ve kaçak kazılarda ortaya çıkan buluntulardan hareketle Roma dönemi diyebilsek de buranın daha geriye gittiğini söyleyebiliriz. Demir çağına kadar uzandığına dair tahminler vardır. İnsanlar öncelikle buraları ev olarak kullanmışlar. Konut alanı diye düşünebiliriz. O dönemleri düşündüğümüzde şartlar çok farklı olduğu için dolayısıyla insanların kendilerine sağlam yerler aramaları çok akıllıca ve doğru. Kaya bu yüzden çok güvenilir bir yer ve yüksekte. Burada irili ufaklı insanlar tarafından oyulmuş ev diyebileceğimiz tarihi kalıntılar mevcut. Tüm kültür ve doğa dostlarını bu alanları gezmeye davet ediyoruz" diyor.

Pürlü, çevre düzenlemesi konusunda daha önce çalışma yapıldığını, ancak bölgenin sit alanı olması nedeni ile çalışma yapılamadığını ifade ediyor.

MUHTAR MEHMET ÖNDER:  TURİZME AÇILMASI ÇOK ÖNEMLİ

Tödürge köyü muhtarı Mehmet Önder ise, "Burası çok eski bir yer. Tarihi 4 bin yıl önce. Buraya turizm açısından çok şeyin yapılmasını istiyorum. Aslında ben de buraları güzelleştirmek için muhtar oldum. Biz buranın plan ve projesini verdik. Yapılma aşamasına kadar geldi ancak son aşamada sit alanı olduğu için vazgeçtiler. Projemizi iptal ettiler. Çocukluğumuz hep buralarda geçti. Burası sit alanı diye çalışmaya izin verilmiyor. Buraların turizme açılması çok önemli" ifadesini kullanıyor.