Stratigrafi nedir, Stratigrafinin konuları nelerdir?

Stratigrafi; (katmanbilim ve tabakabilim olarak da adlandır) Yerkabuğunun kısımları olarak ele alınan tabakalı kayaların formasyonlardan, bileşimlerden, istiflenmelerden ve korelasyonlarını inceleyen jeoloji koludur.

Stratigrafi, dar anlamda, tabakalı kayaçların temelinde gruplanma esaslarını, böylece gruplanmış paketlerin geometrisini, düşey ve yanal devamlılığını ele alan; bunların arkasındaki gerçekliği ortaya koymaya çalışan bilim dalıdır.

Stratigrafi, Geniş anlamıyla gezegenimizde olup biten her şeyi kaplar.

Jeolojik Zaman Jeolojik zaman çizelgesi nasıl oluşturuldu: tarihsel perspektif Jeolojik kayıtta olaylar Olay stratigrafisi Kronostratigrafik ölçek Mutlak jeolojik zaman Radyometrik yaşlandırma Radyometrik yaşlandırma yöntemlerinin sınırlılıkları Litostratigrafi Biyostratigrafi Stratigrafik kaydın yorumlanması/sekans stratigrafisi Sedimanter havzaların evrimi ve kapanması

Stratigrafinin görevi, tabakalardan oluşan bir istifi gözlemek, tanımlamak, yorumlamak; böyle bir istifin başka kaya türleri ile ilişkisini belirlemektir. Böylece geçmişteki olay ve süreçleri ortaya çıkarmaktır. Böylece stratigrafi, yeryüzünün zaman ve mekan içindeki evrimini incelemiş olur.

Stratigrafi, rutin bir işlemin ötesinde, aslında bir detektiflik bilimidir. Kayaçlar yer tarihinin ve onu şekillendiren süreçlerin kendilerinden çıkarabileceği ipuçlarıdır. Her bir tabaka, geçmişteki belirli bir zamanda dünyanın coğrafya, iklim ve ekolojisine ilişkin bir ipucu taşır.

***

Stratigrafi'nin Prensipleri

Süperpozisyon: Üst tabakalar alt tabakalardan sonra oluşmuştur. Orijinal Yataylık: Tabakalar depolandığında yatay pozisyondadır. Yanal Devamlılık: Her tabaka bir engel onu durdurana kadar yatay olarak genişler.

***

William Smith stratigrafiyi ilk 1790’lı yıllarda ve 19. yüzyıl başlarında pratik amaçlı kullanmıştır. Tabaka Smith adıyla anılan Smith, İngiltere’nin ilk jeolojik haritasını çizmiştir. Aynı tabakaların değişik yerlerde olduğunu fosiller ile anlaşılabileceğini göstermiştir. Örnekleri alarak, tabaka pozisyonlarını haritalayıp, tabakaların dikey genişlemelerini not alarak, kesit ve tablolarını çıkarmıştır.

Smith incelediği tabakalardan büyük bir miktar fosil koleksiyonu oluşturmuştur. En önemli buluşu, Fauna Ardalanması Kuralı: Sedimanter kayaçlardaki fosillerin varlığına dayanan bir kuraldır. Sedimanter kayaç tabakaları fosilleşmiş flora ve fauna barındırır. Bu fosiller birbirini dikey olarak belirli ve güvenilir bir şekilde takip ederek geniş yatay uzaklıktan görülebilir.

Canlılar aynı zaman periyodunda dünya çapında yer aldıklarından, bunların varlığı veya yokluğu içinde bulundukları kayaçların göreli olarak yaşlandırılmasında kullanılabilir. Fosilleşmenin tam olarak belirlenememesi, fosil tiplerinin yanal olarak değişim sunması ve tüm fosillerin aynı zaman içinde dünya çapında bulunmaması bu kuralın zorluklarındandır

Litostratigrafi:  Litostratigrafi, kayaçların fiziksel çeşitleri ve yer yer değişimlerini ele alır. Kayaçlardaki değişim, çevredeki çökellere etki eder. Stratigrafinin temel kavramlarından biri de Süperpozisyon kanununda derlenip bozulmamış stratigrafik sırada en yaşlı tabakanın bu dizinin tabanında oluştuğunu söyler.

Biostratigrafi: Çökel kayaçların hayvan ve bitki fosilleri kullanılarak yaşlandırma ve karşılaştırmaları olarak tanımlanır. Kuvaterner sırasında karasal bitki ve hayvanların neredeyse sürekli değişmesi gerçeği, stratigrafik istifin karşılaştırılabilmesi, biyostratigrafik yaşlandırmaya iyi bir temel sağlamaktadır. Ancak, biyostratigrafi göreceli bir yaşlandırma yöntemidir ve biyostratigrafik zonlara veya olaylara sayısal yaş verilmeden önce bağımsız olarak sayısız tarifleme yöntemleriyle kalibre edilmelidir.

Kronostratigrafi: Kayaç kütlelerinin göreceli yaş ilişkilerini ele alan stratigrafinin bir parçasıdır ve birimi jeolojik zamanın belirli bir aralığında oluşan bir kayaç kütlesidir. Kronostratigrafi’nin en büyük amacı, kayaçların yer değişiminin sırasını ve bütün kayaçların yer değişim zamanını belli jeolojik bölge ve dünyanın jeolojik geçmişinde ayarlamaktır.

Manyetostratigrafi: Manyetik kutup terslenmelerinden yola çıkarak çökel ve volkanik istiflerin karşılaştırılmasında kullanılan bir yöntemdir. Yöntem, kesit boyunca ölçülen aralıklara yönelik örnekler toplayarak çalışmaktadır. Tortullar, dünyanın o zamandaki manyetik alanın polaritesine göre çökeldiğinden, örneklerin kendi karakteristik mıknatıslanmalarını belirlemek için analiz etmektedir. Volkanik kayaçlar sıcaklık mıknatıslanması kazanırken, çökeller ise çökelme mıknatıslanması kazanır ve her ikisi de oluşumları sırasında yeryüzünün manyetik alan yönünü yansıtır.

İklim Stratigrafisi: Stratigrafinin bu özelliği kuvaterner çalışmalarında yaşamsal öneme sahip olmasına karşın birçok stratigrafi komitesi tarafından göz ardı edilmiştir. İklim stratigrafisinin birimleri kuvaternerin en bölgesel birimidir. Temel birim jeolojik-iklim birimidir. Kuvaternerin yaşlı çökel istifleri özellikle Avrupa ve Kuzey Amerika’daki buzul çökelleri sayesinde iklimsel değişimlerin temelinde Fanerozoik’in diğer bölümlerine göre daha iyi kurgulanmıştır. Bu yaklaşım, önceki çalışmacılar tarafından karasal çökeller için uyarlanmıştır.