Diyarbakır'ın Sur ilçesinde tahrip olan 14 tarihi eserin restorasyonu sürüyor

DİYARBAKIR: Diyarbakır'ın tarihi ilçesi Sur, 2 milyar lirayı aşkın ödenekle cazibe merkezi haline getirilecek.

Tarih boyunca 33 medeniyete ev sahipliği yapan ancak teröristlerin çukur kazıp, bombalı saldırılar gerçekleştirmesi sonucu büyük hasar gören Suriçi'nin cazibe merkezi haline getirilmesi için Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Vakıflar Genel Müdürlüğü ve Sur Belediyesince hazırlanan projeler bir bir hayata geçiriliyor.

Tarihi dokuyu tehdit eden sağlıksız yapılaşma hazırlanan projelerle bertaraf ediliyor, teröristlerin saldırılarında hasar gören eserler aslına uygun şekilde onarılıyor.

Böylece ev sahipliği yaptığı bütün medeniyetlerin izlerini taşıyan Sur'daki kültür varlıklarının korunarak gelecek nesillere aktarılması hedefleniyor.

Yıkım ve enkaz kaldırma çalışması tamamlandı
Projelerin kısa sürede tamamlanması için Bakanlar Kurulunca 25 Mart 2016'da acele kamulaştırma kararı alındı, ardından teröristlerin verdiği zarar tespit edildi.

Tescilli yapılar dışında diğer yapıların yıkım ve enkaz kaldırma işlemleri tamamlandı. Bu işlere paralel olarak Suriçi'nde onaylı Koruma Amaçlı İmar Planı doğrultusunda altyapı çalışmalarına başlandı.

Bu kapsamda 53 bin metre uzunluğunda temiz su, atık su ve yağmur suyu projesi tamamlandı. Karayolları

Genel Müdürlüğü ile imzalanan protokol kapsamında Mardin Kapı ve Dağ Kapı arasında ulaşımı sağlayacak yolun yapım çalışmalarıyla ilgili projeler hazırlandı.

Gazi ve Melik Ahmet Caddeleri Sokak Sağlıklaştırma Projesi'nin birinci etabında uygulamaya geçildi, Hz. Süleyman Camisi'nin çevresini kapsayan 115 dönümlük alan gecekondulardan temizlendi.

Bakanlıkça Fatihpaşa (Kurşunlu) Camisi çevresindeki 31 tescilli yapının restorasyonu için projelendirme çalışmalarına başlandı, Alipaşa-Lalebey Koruma Amaçlı İmar Planı kapsamında konut alanı olan 13,5 hektar alanda projelendirme çalışmaları sonuçlandırıldı.

5 bin hak sahibi ile görüşüldü
Söz konusu alanda vatandaşların bilgilendirilmesi amacıyla iki irtibat ofisi açıldı. 5 bin hak sahibi ile yapılan görüşme sonrası vatandaşlarla sözleşme imzalanmaya başlandı.

Hak sahiplerine, evlerinin karşılığında taşınmazlarının değerinin nakdi olarak ödenmesi, Üçkuyular ve Çölgüzeli mevkisinde TOKİ konutlarından edinebilme, Suriçi'nde ev projelendirme ve yapım işi yapılarak buna mukabil

Bakanlığa borçlandırılma, "Ben kendim yapmak istiyorum" diyene koruma amaçlı imar planı hükümleri doğrultusunda evini yapmasına izin verilme gibi seçenekler sunuluyor.

Mimariye uygun konutlar yapılıyor

Teröristlerin saldırısı sonucu evleri zarar gören vatandaşlar için Çölgüzeli ve Üçkuyu mevkisinde TOKİ tarafından 5 bin 637 konutun yapımı sürüyor.

Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca Suriçi 229 adada yapılacak yöresel mimariye uygun 44 konutun temelleri atıldı, "İçkale Vadisi Kentsel Tasarım ve Peyzaj Projesi" ve "Kırklar Tepesi Kentsel Tasarım ve Rekreasyon Projesi" çalışmalarına başlandı.

Suriçi bölgesinde gerçekleştirilecek yenileme, iyileştirme ve dönüşüm uygulamalarında, koruma statüsüne sahip olmayan riskli alanlarda yapılan dönüşüm uygulamalarında benimsenen yaklaşımlardan farklı olarak koruma eksenli kentsel dönüşüm yaklaşımı benimsenecek.

Koruma-yenileme odaklı bu yaklaşım çerçevesinde, Suriçi bölgesinde yapılacak dönüşüm uygulamaları, sadece niteliksiz yapıların yıkılıp yenilenmesi değil, taşınmaz kültür varlığı olarak tescillenen anıtsal ve sivil mimarlık örneği yapıların restore edilmesini de kapsıyor.

Çalışma, geleneksel dokuya uyumlu kültür varlığı niteliğinde ve yöresel yaşam biçimini yansıtan çevresel değerli yapıların bakım onarımının yaptırılıp korunmasına, can ve mal güvenliği açısından risk oluşturan niteliksiz yapıların yıkılıp, yöresel doku ve mimari özellikler ile sanat ve sağlık kurallarına uygun olarak yenilenmesine yönelik olacak.

Uluslararası şartlara uygun olarak yürütülüyor
Suriçi bölgesinde 6306 sayılı kanun kapsamında Koruma Amaçlı İmar Planı'nın gerçekleştirilmesi yönünde yapılacak uygulamalar, gerek sit alanı gerekse dünya mirası olarak tescillenmiş olması dolayısıyla bağlı olduğu ulusal ve uluslararası yasalarca öngörülen şartlara uygun olarak yürütülüyor.

Alanda yapılacak her türlü müdahalede, Kültür ve Turizm Bakanlığının izni ve onayı alınıyor. Tarihi dokunun korunmasına ve bozulmuş kısımlarının ise özgün yapısına kavuşturulmasına yönelik çalışmalar yapılıyor.

Surdan yüksek olmayacak
Koruma Amaçlı İmar Planı kapsamında Suriçi'ndeki yapılar sur kodunu geçmeyecek. Maksimum yükseklikler, konut alanlarında 2 kat, ticaret alanlarında 3 kat olacak. Uygulamalar bu kapsamda yürütülecek, yüksek katlı ve dokuya uymayan kamu binaları dahil tüm binalar da yıkılacak.

Tüm paydaş kurumlarla iş birliği içerisinde tarihi ve kültürel zenginliği ihya etmek için gerçekleştirilecek çalışmalarla ilçe, eyvanları sohbetlerle buluşan, avluları çocuk sesleriyle çınlayan, yöresel mimarinin ortaya çıkartıldığı, risk teşkil eden ve tarihi dokuya uymayan yapılardan arındırılmış, huzur dolu, yaşanabilir bir mekana dönüşecek.

Tarihi yapılar restore ediliyor
Adeta açık hava müzesi olan ilçede terör örgütü mensuplarının çukur kazması, barikat kurması, cadde ve sokaklara el yapımı patlayıcılar döşemesi sonucu zarar gören birçok tarihi yapının eski haline kavuşturulması ve gelecek nesillere aktarılması amacıyla Vakıflar Genel Müdürlüğünce yoğun çalışma yürütülüyor.

Vakıflar Genel Müdürlüğünce, saldırılarda tahrip olan aralarında 2 kilisenin de bulunduğu 11 tarihi eser restore ediliyor. Saldırılarda zarar gören Ulu Cami, Fatih Paşa Camisi (Kurşunlu Cami), Fatih Paşa Camisi'nin Şafiler bölümü, Şeyh Muttahhar Camisi, Dört Ayaklı Minare, Ermeni Katolik Kilisesi, Protestan Kilisesi, Arap Şeyh Camisi, Kadı Camisi, Hasırlı Mescidi ve Nasuh Paşa Camisi, çalışmaların ardından orijinal haline dönecek.

Bütçe belirlendi
Sur'daki restorasyonlar için 40 milyon lira kullanılacak. Öte yandan, Kalkınma Bakanlığı Cazibe Merkezlerini Destekleme Programı kapsamında yürütülen projeler çerçevesinde Paşa ve Çardaklı hamamları ile Şehzadeler Konağının restore çalışmalarına da başlandı. Bu üç eserin restorasyonu, ayrılan 3 milyon lira ödenekle bu yıl tamamlanacak.

Dicle Vadisi Projesi
Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca hazırlanan "Dicle Vadisi Rekreasyon Alanı Projesi" ile Diyarbakır'da doğa ile tarih bütünlüğü sağlanarak yeni bir şehir silueti kazandırılacak. Projeyle Diyarbakır'ın Dicle Vadisi, rekreasyon (yeşil alan, park, bahçe, dinlenme, yürüme, nefes alma alanı) alanı olarak düzenlenecek.

Dicle Vadisi'ni içeren 10 bin 955 dönümlük alanda rezerv yapı alanı ilan edilen kısım, hiçbir şekilde konut yapılaşmasına açılmayacak. Dicle Vadisi ve adeta "kentin besin kaynağı" olan 8 bin yıllık geçmişe sahip Hevsel Bahçeleri, master planda da olduğu şekliyle korunacak.

Kentin en önemli yaşam alanı olacak
Dicle Vadisi'nin ekolojik özellikleri de dikkate alınarak yeni bir yaşam alanı kazandırılacak. Dicle Vadisi, yeşil alanlar, bisiklet yolları, göletler, meydanlar, sosyal donatılar, açık spor ve rekreasyon alanları ile kentin en önemli yaşam alanı olacak.

Projenin ilk etabının yapımına, Dicle Nehri üzerindeki gerdanlık gibi uzanan On Gözlü Köprü ile üst tarafından yükselen Suriçi'nin ve çevresinin algılandığı, adına şarkılar ve ağıtların yakıldığı Kırklar Tepesi yamaçlarında başlandı. Kırklar Tepesi Parkı içerisinde doğal gölet, açık hava etkinlik alanı, gezi, yürüme ve koşu yolları, dinlenme ve çocuk oyun alanları, kır kafeleri ile piknik alanları da bulunacak. 322 dönümlük 1. etap proje tamamlandığında Suriçi bölgesinde kentin tarihi dokusunu gezenler, daha sonra Dicle Vadisi'nin doğal güzelliğiyle karşılaşacak.

Proje tamamlandığında, kent ve çevresinde yaşayanların dinlence ve eğlence gereksinimleri karşılanabilecek, doğal çevrenin değerlerini geçmişle ilişki kurarak nitelikli bir biçimde geliştirmeye imkan tanınabilecek.
Koruma kullanma dengesi gözetilerek yenilikçi ve işlevsel çözümlerle vadinin kent hayatı ve kentlilere kazandırılması sağlanacak.

Yılda 5 milyon turist ağırlamayı hedefliyoruz
Sur Belediyesine İçişleri Bakanlığınca Kanun Hükmünde Kararname kapsamında görevlendirilen, aynı zamanda Sur Kaymakamlığı görevini de yürüten Belediye Başkan Vekili Bilal Özkan, Sur ilçesinin kentin kalbi konumunda bulunduğunu söyledi.

Yaklaşık 10 bin yıldır yaşamın kesintisiz devam ettiği Sur'un İslam medeniyetiyle 639 yılında tanıştığına dikkati çeken Özkan, ilçenin tarih boyunca ev sahipliği yaptığı 33 medeniyetin izlerini hala taşıdığını aktardı.

Geçen yıl teröristlerin saldırıları nedeniyle ilçedeki tarihi varlıkların zarar gördüğünü, ilçe sakinlerinin büyük mağduriyet yaşadığını anımsatan Özkan, güvenlik güçlerince gerçekleştirilen operasyon sayesinde huzur ve güvenliğin sağlandığını vurguladı.

Özkan, tarihi varlıklardaki hasarın onarımı ve halkın evlerine yeniden dönüşünün sağlanması için Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ile Vakıflar Genel Müdürlüğünün önemli projeler yürüttüklerini dile getirerek şöyle konuştu:
"Sur için 2 milyar lirayı aşan projeler yürütülüyor. Bu projeler sayesinde 3 yıl sonra ilçemiz cazibe merkezi haline gelecek. Sadece Türkiye'de değil, dünyada kültür, tarih ve inanç turizminin göz bebeği olacak. Hedefimiz yılda 5 milyon turist ağırlamaktır. Sayın Cumhurbaşkanımız Recep Tayyip Erdoğan ile Başbakan Binali Yıldırım yürütülen çalışmaları yakından takip ediyor. Projeler sayesinde 33 medeniyetlerin izlerini taşıyan kültür varlıkları gelecek nesillere aktarılacak."

Projelerin titizlikle yürütüldüğünü vurgulayan Özkan, "Tarihi mekanlar olduğu için adeta iğneyle kuyu kazar gibi çalışma yapılıyor." görüşünü kaydetti.

AA - Nurten Aslan, Özgür Ayaydın