Sümer kral listesinde adı geçen tek kadın olan Kubaba, Sümerce metinlere göre Kiş (Kiş) Kish hanedanının kurucusu ve Hitit Metinlerinde onu Karkamış Kraliçesi adıyla Tanrılaşmış haliyle görüyoruz... Kraliçe Kubaba: Yaklaşık 4.500 yıl önce, bir kadın iktidara geldi ve eski Mezopotamya’daki en büyük uygarlıklardan birinde hüküm sürdü

İnsan uygarlığının büyüklüğü ve çeşitliliği göz önüne alındığında, ilk kraliçenin kim olduğunu söylemek mümkün değildir. Bununla birlikte, belgelenen tarihi bilgilere göre, Sümer Hanedanlığı’nı yöneten ilk kadın olan Kraliçe Kubaba adı bilinen en eski kraliçedir.

Kral Listesinde adı Eresh (kraliçe eşi) olarak değil, Lugal (kral) olarak geçmektedir

Sümer kraliçesi Kubaba gerçek bir hükümdardı – sadece hükümdarın karısı olan bir kraliçe eşinden ziyade kendi başına hüküm süren bir kraliçe naibi. Kral Listesi ondan Eresh (kraliçe eşi) olarak değil, Lugal (kral) olarak bahseder. Bu unvanı taşıyan tek kadındır.

Antik çağda güçlü kadınlarla ilgili hikayeler için ortak bir ortam, firavunlar Sobekneferu, Hatshepsut ve Kleopatra’nın ülkesi Mısır’dır. Bununla birlikte, Kubaba, muhtemelen MÖ 2400 dolaylarında, hepsinden çok önce Sümer tahtına yükseldi.

Dünya çapında bilinen kayıtlı tarihte Kubaba, eski Sümer Hanedanlığı’nı yüz yıl boyunca yöneten ilk kadın hükümdardı. Sümer Kral Listesi’nde yüzlerce hükümdar yer alıyor, ancak listede tek bir kadın adı var: Kubaba veya Kug-Bau. O bir devlete yalnız hükmeden bir kadındı – ilahi hükümdarlığı taşıdığı kaydedilen tek kraliçe naibiydi.

Genellikle tarih ve efsane arasındaki sınırı aşan bir hükümdarlar kroniği olan bu liste, bize onun hakkında bildiğimiz çok az bilgiyi sağlar. Örneğin, Enmen-lu-ana’nın 43.200 yıl hüküm sürdüğü söylenir. Kubaba’nın saltanatı daha mantıklı olsa da, yine de Sümer’i imkansız bir yüz yıl boyunca yönettiği kabul ediliyor.

Kiş hanedanın kurucusu sayılmaktadır

Sümer Kral Listesi’ne göre Kubaba, Mezopotamya’nın Sümer kentinin antik bir şehir devleti olan MÖ 100-2500 yılları arasında Kiş’in üçüncü hanedanının ilk günlerinde 2330 yıl hüküm süren tek kadın hükümdardır.

Kral Listesi’nde Kubaba’dan ilk olarak “kadın meyhaneci” olarak bahsedilir. Bir bar/han işletmekten bir şehri yönetmeye nasıl geçti? Emin olamayız ama kadın meyhaneciler Sümer mitolojisinde ve günlük yaşamda önemli figürlerdi. Belki de bu, biranın Sümer kültüründeki muazzam öneminden kaynaklanmaktadır. Kadınlar genellikle tavernalar işletiyorlardı, belki de eski Sümer’deki tek bağımsız kadın iktidar pozisyonlarından birine sahiptiler.

Yeraltı Dünyasında bir han işleten meyhaneci Siduri, Gılgamış Destanı’nda önemli bir karakterdir. Yaşadığı yerde yaşamak için bir tür ölümsüz olmalı ve Gılgamış’a “Ölümlüler arasında kim sonsuza kadar yaşayabilir?” gibi akıllıca tavsiyeler veriyor. “İnsanın ömrü kısa… Zevk ve dans olsun.” Bu nedenle, antik çağda bile, bir kadın meyhaneci, tehlikeli yollarda bir rehber ve muhtemelen çok önemli bir destan olan şeyde hürmete değer bir figür olarak görülüyordu.

Ama mesleğini tanımlamanın amacı neydi? Kral Listesi’nin kaydedicisi, onu efsanevi Siduri ve önde gelen bir kadınsı meslekle ilişkilendirerek Kubaba’yı kelimenin tam anlamıyla ölümsüzleştirdi ve onu dünyanın en bağımsız kadınlarından biri yaptı.

Sıfatı çoğundan daha uzundur, bu da eski yazarların onu özellikle dikkate değer bulduğunu gösterir. Adının yanında “Kish’in temellerini sağlamlaştıran kadın meyhaneci” yazıyor.

Kubaba veya Kug-Bau, Sümer dilinde Sümer Kralı listesine göre adlandırıldığı gibi ve Mari Sharrumiter’in yenilgisinin ardından Büyük Tufan’dan sonra hüküm sürdü. Bazı tarihçiler onu Kish hanedanının Dördüncü hanedanı ile ilişkilendirir.

Sümer geleneği, krallığın kalıcı bir başkente bağlı olmadığını savunur. Bir yerden bir yere taşınır, tanrılar tarafından bir şehre bahşedilir ve birkaç nesil sonra kendi takdirlerine bağlı olarak başka bir yere aktarılır. Mari, Kish’in Dördüncü hanedanının yalnız üyesi Kubaba’dan önce bir asırdan fazla bir süre tahtta kaldı. Kubaba’dan sonra Akshak’a taşındı. Kish, şehrin dördüncü ve son hanedanının ilk iki hükümdarı olarak görev yapan Kubaba’nın oğlu Puzer-Suen ve torunu Ur-Zababa ile yeniden öne çıktı.

Rivkah Harris, “Gender and Aging in Mesopotamia: The Gilgamesh Epic and Other Ancient Literature“, adlı kitabında, belirsiz bir şekilde Kubaba’nın tahtı “ele geçirdiğini” iddia ediyor.

Kanadalı Asurolog Albert Kirk Grayson, “anlatının tüm amacı, [tanrı] Marduk’u ihmal eden veya hakaret eden ya da Esagil tapınağı için balık sunuları sağlamayan yöneticilerin mutsuz bir son yaşadığını göstermektir” diye yazdı.

Metne göre, Kubaba bir balıkçıyı besler ve onu avını Esagila’ya sunmaya ikna eder. Marduk’un buna karşılık iyiliği sürpriz değil: “Öyle olsun,” dedi tanrı ve bununla birlikte “meyhaneci Kubaba’ya tüm dünya üzerindeki egemenliği emanet etti.” Bu doğru – dünya hakimiyeti için kampanya masrafları bir somun ekmek ve biraz su tutarındaydı. Tesadüfen, ekmek ve su (Sümer birasının malzemeleri) hükümdar öncesi yaşamının da temeliydi.

Görünüşe göre ilahi çağrışımlar zamanla daha belirgin hale geldi ve insan Kubaba yavaş yavaş hafızadan kayboldu. Sonraki bin yılda Hitit döneminde Suriye’nin Karkamış kentinin koruyucusu olarak ibadet edildi. Yine de, tarihsel figür ile tanrı arasındaki bağlantı belirgin değildir.

Leman Altuntaş - Arkeonews.com