Theogonia nedir?

Theogonia: Yunanlılann en eski ve en önemli theogoniası olan Hesiodos'un eseri besbelli ki doğulu kaynaklara dayanmakta, Fenikeliler yoluyla Sümer ve Babil inanç ve efsanelerini yansıtmaktadır.

Ne var ki bağdaşım tam olmuştur: Hesiodos'un tanrıların doğuşunu, tanrı soylarının ve kuşaklarının birbirlerini izleyip gelişmelerini dile getiren yapıtı, Yunan kaynaklı inanç ve efsaneleriyle kaynaşmış ve tutarlı bir bütün haline gelmiştir. Hele Hesiodos'un kurduğu yönetim, Homeros destanlarında da uygulanan secere gösterme eğilimiyle tam bir uyum içinde ilkçağın sonlarına dek benimsenmiş ve ozanlara olduğu kadar, hellenistik çağın ve Roma'nın mythograph denilen mythos yazarlarına da örnek olmuştur. Dünyanın yaratılışı için de bir yorum veren Theogonia, Yunanlıların tek dinsel kitabı olarak kalmış denebilir, ama şunu da belirtmeli ki, bu gelenek yazma kaynak olmaktan öte gidememiş, ne tam anlamıyla dini ve kültü, ne de bambaşka bir yol tutan düşünce akımını etkileyememiştir. O kadar ki, Hesiodos'un, çoğu yabancı kaynaklardan aldığı kimi tanrısal varlıkları Yunan yazını doğa dışı, yaban ve kaba sayarak yadırgamış ve atmıştır. Hesiodos'un Theogonia'sı gene de tek yaratılış mythos'u olarak ayrıntılarıyla incelemeye değer.

Her şeyden önce Khaos vardı der Hesiodos,  ama Khaos'un ne olduğunu tanımlamaz, hemen Khaos'tan Gaia yani Toprak'ın çıktığını anlatır ve ne olduğunu tam anlatmadığı bir birleşme ilkesi olarak Eros'u yani Sevgi tanrıyı da araya sokar, ama belli ki Yunan kaynaklı bu varlığı, saydığı öbür unsurlarla iyice birleştiremediği için "parthenogenesis" yani kendi kendine doğurma, meydana getirme ilkesine uyarak, Khaos'tan Erebos'u (yeraltı karanlığı) ve Nyks'i (yerüstü karanlığı) yani Gece'yi çıkarır ve şöyle der:

Toprak bir varlık yarattı kendine eşit:

Dört bir yanını saran Uranos,

yıldızlı Gök'ü, Mutlu tanrıların sürekli, sağlam yurdunu.

Gaia sonra kendi kendine yüksek dağları ve Pontos'u, yani denizi yaratır. Sonra da Uranos'la sevişip üç kuşak dev yaratır:

Titanlar, Kykloplar ve  Hekatonkheirler.

Bu Titanlar tanrıların ikinci kuşağı sayılır, birinci kuşak Gaia ile Uranos olmak üzere. Burada Theogonia boyunca hep rastlanacak bir süreçle karşılaşırız: Bir kuşak kendinden sonraki kuşağın doğup gelişmesine izin vermez, çünkü gücünün elinden alınacağından, egemenliğinin başka ele, sonraki kuşağa geçeceğinden korkar. Bu yüzdendir ki Uranos çocuklarını yok etmeye uğraşır. Gaia son doğan oğlu Kronos'un eline bir tırpan verir ve koca Uranos gece arzudan yanıp tutuşarak indiği, sardığı zaman Toprağı, pusuda bekleyen Kronos fırlar, tırpanla keser babasının hayalarını. Denize saçılan sperma köpükleriyle kanlardan tanrıça Aphrodite ve Erinysler doğar. Kronos egemenliği ele alır, ikinci tanrı kuşağı birincisini yenmiştir, Hesiodos erkek Titanların dişi Titanlarla evlenmelerini ve bu evlenmelerden doğan çocukları sayar. İkinci kuşağın da dramı vardır. Kronos Rheia ile evlenir ve şu evlatları doğurur: Hestia, Demeter, Hera, Hades, Poseidon ve en sonuncusu Zeus.

Ama koca Kronos yiyordu ilk çocuklarını analarının kutsal karnından çıkıp da dizleri üstüne oturdukça her biri. Korkuyordu Uranos 'un mağrur torunlarından biri ölümsüzler arasında kral olacak diye.

Uranos'la Gaia bunun böyle olacağını bildirmişlerdi Kronos'a. Ne var ki Rheia'ya yardım edenler onlardır. Zeus doğar doğmaz Girit'e kaçırırlar, Kronos'a da bir taş yuttururlar. Zeus büyüyünce, babasına bu taşla birlikte yuttuğu bütün kardeşlerini de kusturur. Egemenliği ele geçirmek için hazırlığa girişir, ilk iş Uranos'un yeraltına kapattığı Yüz Kollu devleri ve Kyklopları kurtarmak. Tepegözlerden gök gürlemesini, şimşek ve yıldırımı alır, Yüz Kolluların da yardımıyla korkunç bir savaşa girişir. Titanomakhia denilen bu savaş babasının kardeşleri Titanlara karsıdır. Bu yaman savaşta zaferi kazanan Zeus üçüncü kuşağı, yani Olympos tanrılarının saltanatını kurar.

Mutlu tanrılar bitirince bu işlerini, şereflerini zorla kurtarınca Titanlardan, uydular Toprak Ana'nm öğütlerine, engin bakışlı Zeus'a başvurdular, ölümsüzlerin başına geçmesini, Olympos'un kralı olmasını istediler ondan ve Zeusgeçip başına tanrıların yetki paylarını dağıttı her birine.

Theogonia Zeus'un ve öbür Olympos tanrılarının evlilikleriyle, çocuklarını saymakla sona erer.