Osmanlı Padişahı II. Abdülhamid'in eşlerinden Gekbuzede Bedrifelek Başkadınefendi'nin hayratı olarak Gebze'de inşa ya da ihya edildiği anlaşılan ancak sonra varlığı unutulan Körük Çeşmesi'nin kitabesi, Tarihçi Recep Kankal tarafından Hoca Ali Rıza’nın yaptığı resimlerden yola çıkılarak Gebze mezarlığında bulundu. Ancak tarihi çeşmenin yeri karayolu altında kaldığı için başka yere yeniden inşa edilmesi planlanıyor.

Kocaeli tarihine dair çalışmalarla tanınan Tarihçi-Yazar Recep Kankal, geçen yıl 09 -11 Mart 2018 tarihlerinde Kocaeli Büyükşehir Belediyesi tarafından organinze edilen 5. Uluslararası Orhan Gazi ve Kocaeli Tarihi - Kültürü Sempozyumunda sunduğu "Bedrifelek Başkadınefendi'nin Bir İhya-kerdesi: Körük Çeşmesi" adlı bildiride Gebze'de II. Abdülhamid Han'ın eşinden yadigâr bir çeşme olduğunu beyan etmişti.

Bir hayır eseri olarak 1900 yılında inşa veya ihya edilen yapılardan biri olan Kürûk Çeşmesi, bulunduğu konum olarak Anadolu'dan İstanbul'a gells güzergahında Gebze'nin şehir merkezine girişte yer alıyordu. Girişteki ilk çeşme olması ve işlek bir güzergahta bulunmasından dolayı Osmanlı hanım sultanlarından Gekbuzede Bedrifelek'in var olan eski bir çeşmeyi ihya etme ihtimali daha yüksek görünüyor. 1978'e kadar kalıntılarının korunduğu tespit edilen, daha sonra kitabesi bulunan çeşmenin rekonstrüksiyonla ihya edilmesi planlanıyor. Ancak çeşmenin bulunduğu asıl alandan bugün karayolu geçtiği için, tarihi çeşme başka bir alanda yeniden inşa edilecek.

II. Abdülhamid'in eşlerinden Bedrifelek başkadınefendi tarafından yapıldı

Tarihçi-Yazar Recep Kankal, padişah ve padişah eşlerince inşa edilmiş hayır amaçlı yapıların kimisinin günümüze kadar varlığını sürdürdüğüne kimisinin ise bakımsızlıktan yok olduğuna dikkat çekti. 

Kocaeli bölgesinin genelinde hayır amaçlı vakıf ve yapıların hayli fazla olduğunu belirten Recep Kankal, İsminin Körük Çeşmesi olduğu tespit edilen çeşmenin de II. Abdülhamid'in eşlerinden Bedrifelek başkadınefendi tarafından yapıldığını belirtti.

Ünlü ressam Hoca Ali Rıza Efendi'nin resimlerinden tespit edildi

1900 senesi sonlarında Gebze’ye gelen ressam Hoca Ali Rıza Efendi'nin çeşmenin iki karakalem resmini yaptını belirten,  Recep Kankal: "Ali Rıza Efendi, çizdiği resmin üzerine Osmanlı Türkçesi ile 'Gekbuzede Bedrifelek başkadınefendi hazretlerinin ihya buyurduğu Körük çeşme-i ranasıdır.' diye not düşmüş.  Buradaki Körük çeşmesini Bedrifelek başkadınefendinin ihya ettiğini belirten ifadeden yola çıkarak bugüne kadar gün yüzüne çıkmayan ve kültür envanteri arasında yer almayan çeşmenin kitabesi Gebze mezarlığında tarafımca tespit edilerek, çeşmeyi ihya edip onaranın kitabesinde de yazdığı üzere II. Abdülhamid’in eşlerinden Bedrifelek’e ait olduğu teyit edilmiştir" dedi.

Kitabesi Gebze Mezarlığında bulundu

Hoca Ali Rıza’nın çizimleri ve kitabedeki ifadeden yola çıkarak bölgede saha çalışması yapılmıştır. Böylece çeşmenin varlığını koruduğu günlerdeki görüntüleri ve mevkii, 1950-60 seneleri arasında çeşmenin bulunduğu sahadaki Bayer fabrikasında çalışanların şahitliğinde çeşmenin yapısına dair gerekli notlar alınmıştır. 1915 ve 1922 senesine ait Gebze haritalarında çeşmenin bulunduğu konumun teyidi sağlanmıştır" dedi.

Daha evvel Osmanlı Bürokrasisinde Gebzeli Memurlar adlı kitabı yayınlayan Recep Kankal, Gebze'nin tarihi anlamda çok büyük bir öneme haiz olduğunu ve bilhassa hac yolu güzergâhı olmasından dolayı her zaman değerini koruduğunu belirtti.

Bölgede yaşayanların tarifi ve haritalardaki bilgilerle konumu tespit edildi

Bölgede yaşayanların tarifi ve haritalardaki bilgilerle konumu tespit edilen çeşmenin 1900 senesinden 1970'lere kadar hizmet verdiğini, sonra bakımsızlıktan yıkılmaya yüz tuttuğunu belirten tarihçi Kankal, "gerek o döneme ait çizimler gerekse kitabenin varlığı çeşmenin tekrardan ihyası için önemli birer veri oldu" dedi.

Başka yere yeniden inşa edilecek

Çeşmenin bulunduğu yerin üzerinden bugün anayol geçtiği için aynı yerde tekrar inşa edilmesi ve hizmet vermesinin zor olduğunu belirten Recep Kankal "Gebze Center civarındaki müsait bir alanda çeşmenin inşasıyla beraber kitabesinin de üzerine yerleştirilerek tekrardan halkın istifadesine açılması sağlanacak. Bböylelikle tarihi öneme haiz   çeşmenin hem kültür envanterimize katılması sağlanacak hem de tarihi bir varlığa sahip çıkılacak" dedi.

arkeolojikhaber.com