İslami Kültür mirası konusundan uzmanlaşmış, Londra'da serbest gazetecilik ve seyahat yazarlığı yapan yayıncı Tharik Hussain, Viking mezarlarında bulunan Allah ve Ali yazılı arkeolojik buluntuları BBC'ye yorumladı.

Yazar, Yayınce ve gazeteci Tharik Hussain'in makalesini Arkeofili.com sitesinden Erman Ertuğrul'un çevirisi ile sizlere sunuyoruz:

Daha önceki keşifler ve son olarak Viking kıyafetlerinde Allah ve Ali isimlerinin bulunması, Vikinglerle İslam dünyası arasındaki ilişkiye dair merak uyandırdı.

İsveç’teki iki arkeolojik alan olan Birka ve Gamla’da bulunan ve ince ipek ve gümüş iplikten yazılmış parçalardan biri.

İsveç’teki araştırmacılar, Viking mezarlarındaki kıyafetlere dokunmuş Arapça karakterler buldu. Bu keşif, gazeteci Tharik Hussain’e göre İskandinavya’da İslam’ın etkisi hakkında yeni sorular ortaya atıyor.

Söz konusu kıyafetler, 100 yıldan uzun bir süredir tipik Viking kıyafetleri olarak depolarda saklanıyordu. Fakat yeni yapılan incelemeler, 9. ve 10. yüzyıl mezarlarında bulunan bu kıyafetlerin Viking ve Müslüman dünyaları arasındaki etkileşim için çığır açıcı bilgiler sağladı.

İncelemelerde, ipek ve gümüş ipliklerle dokunan yazılarda “Allah” ve “Ali” kelimelerinin geçtiği keşfedildi.

Uppsala Üniversitesi’nden tekstil arkeoloğu Annika Larsson, 19. ve 20. yüzyıllarda Birka ve Gamla’daki mezarlarda bulunan erkek ve kadın Viking mezar kıyafetlerini tekrar incelediği sırada keşfi gerçekleştirdi.

Larsson, bu unutulmuş kıyafetlerle, bunların Orta Asya, İran ve Çin’den geldiğini fark ettikten sonra ilgilenmeye başladı.

Larsson, 1.5 cm büyüklükteki küçük geometrik tasarımların daha önce İskandinavya’da rastladığı hiçbir şeyi andırmadığını söylüyor: “Onların mantıklı gelmediğini ve ardından benzer desenleri nerede gördüğümü hatırladım – İspanya’da, Fas tekstilleri üzerinde.”

Desenlerin büyütülmesi ve aynadan bakılması sayesinde Arapça Allah yazısı ortaya çıktı.

Larsson daha sonra, Viking desenlerine değil, eski Arapça Kufi yazılarına bakıyor olduğunu fark etti.

Tekrarlanan iki sözcük vardı. Onlardan birini, İranlı bir meslektaşının yardımıyla tespit etti. İslam’ın dördüncü halifesi  “Ali”.

Fakat “Ali” kelimesinin yanındaki kelimeyi deşifre etmek daha zordu. Bulmacayı çözmek için harfleri büyüttü ve tüm açılardan inceledi.

“Birdenbire, ‘Allah’ sözcüğünün yansıtılmış harflerle yazılmış olduğunu gördüm”

Larsson şimdiye kadar üzerinde çalıştığı yaklaşık 100 parçanın en az 10 tanesinde bu kelimeleri buldu ve kelimeler her zaman birlikteydi.

Yapılan bu keşifle birlikte, mezar sakinleri hakkında büyüleyici sorular ortaya atılıyor.

Larsson, “Mezarların bir kısmının Müslüman olabileceği tamamen göz ardı edilemez. Diğer Viking mezarlarındaki iskeletlere yapılan DNA analizlerinden, bu insanlardan bazılarının İslam’ın egemen olduğu Pers gibi yerlerden geldiğini biliyoruz.” diyor.

“Bununla birlikte bu bulgular, Viking dönemi gömme geleneklerinin, ölüm sonrası cennet hayatı gibi İslami fikirlerden etkilendiğini gösteriyor.”

Şimdi ise ekip, üniversitenin bağışıklık bilimi, genetik ve patoloji bölümüleriyle cenaze kıyafetleri giymiş Vikingkerin coğrafi kökenlerini belirlemek için çalışıyor.

Viking ve Müslüman dünyalar arasındaki iletişim, tarihi kayıtlardan ve kuzey yarımkürede İslam sikkelerinin keşfedilmesinden uzun süredir biliniyor.

İki yıl önce, araştırmacılar Birka’daki bir kadın Viking mezarında bulunan gümüş yüzüğü tekrar inceledi ve taş üzerinde “Allah’a” yazdığı ortaya çıktı.

Bu yazı da yine Kufice yazılmıştı. Kur’an’ı yazmak için kullanılan ilk Arapça yazılardan biri olan Kufi yazısı, Irak’taki Kufe kasabasında 7. yüzyılda geliştirildi.

Larsson’un keşfini bu kadar ilginç kılan şey, İskandinavya’da Ali’den söz eden tarihsel öğelerin şimdiye kadar keşfedilmesinin ilk kez defa bulunmuş olmasıydı.

Larsson, “Ali ismi Allah’ın yanında sürekli tekrarlanıyordu. İslam dünyasında Ali’nin çok saygın biri olduğunu biliyordum ve arada bağlantı olup olmadığını merak ettim.” diyor.

Ali, Muhammed peygamberin damadı ve kuzeniydi. Muhammed peygamber öldükten sonra Müslüman dünyasının dördüncü halifesi olmuştu. Hem Sünniler, hem de Şiiler için Ali, Muhammed peygamberin önemli bir arkadaşı olarak kabul edilirken, Şiilere göre Ali, peygamberin hak vârisidir.

İki yıl önce Birka’da 9. yüzyıla ait bir Viking kadın mezarı içinde, Kufice “Allah için” yazan bir Viking yüzüğü bulundu.

Londra İslam Koleji’nden, İslami çalışmalar program lideri Amir De Martino, “Ali’nin kullanımı Şii bağlantısını gösteriyor.” diyor.

Aynı zamanda İngiliz Şii dergisi Islam Today’in baş editörü olan De Martino, “Ancak ‘Allah’ın dostu’ anlamına gelen ‘waly Allah’ ifadesi olmadan bu ismin yazılması, ana akım Şii kültürüne ait olamaz ve bir şeyden yanlış kopyalanmış olabilir.” diyor.

“Buradaki desenlere göre, Ali’nin Allah’la eşit olduğu ima ediliyor. Dolayısıyla bunun, çok erken dönemlerde aşırıcı ve mistik bir düşünceyle bağlantılı olduğuna dair de küçük bir ihtimal var. Fakat büyük bir ihtimalle yanlış kopyalanmış.”

Allah ve Ali isimleri, günümüze kadar Aleviler ve Bektaşiler gibi Şii mezheplerinin mezarları ve kitapları içinde sık sık gizemli şekillerde temsil edilmekle birlikte, her zaman Muhammed ismiyle birlikte görülür. Bu isimler bazen de ayna yansımasıyla görülebilecek gibi yazılır.

Larsson’un bu keşfi, Viking dünyasına dair yeni pencereler açabilir.

“Artık Viking desenlerine çok daha farklı bir gözle bakıyorum. Bu parçalarda ve diğer Viking dönemi eserlerinde daha fazla İslami yazılar bulabileceğime ikna oldum. Kim bilir, arkeoloji kazılarında belki tekstil olmayan eserlerde de İslami öğeler bulabiliriz.”

Makalenin orijinali:

Researchers in Sweden have found Arabic characters woven into burial costumes from Viking boat graves. The discovery raises new questions about the influence of Islam in Scandinavia, writes journalist Tharik Hussain.

They were kept in storage for more than 100 years, dismissed as typical examples of Viking Age funeral clothes.

But a new investigation into the garments - found in 9th and 10th Century graves - has thrown up groundbreaking insights into contact between the Viking and Muslim worlds.

Patterns woven with silk and silver thread have been found to spell the words "Allah" and "Ali".

The breakthrough was made by textile archaeologist Annika Larsson of Uppsala University while re-examining the remnants of burial costumes from male and female boat and chamber graves originally excavated in Birka and Gamla Uppsala in Sweden in the late 19th and mid-20th centuries.

She became interested in the forgotten fragments after realising the material had come from central Asia, Persia and China.

Larsson says the tiny geometric designs - no more than 1.5cm (0.6in) high - resembled nothing she had come across in Scandinavia before.

"I couldn't quite make sense of them and then I remembered where I had seen similar designs - in Spain, on Moorish textiles."

Larsson then realised she was not looking at Viking patterns at all but ancient Arabic Kufic script.

There were two words that kept recurring. One of them she identified with the help of an Iranian colleague. It was the name "Ali" - the fourth caliph of Islam.

But the word next to Ali was more difficult to decipher.To unlock the puzzle, she enlarged the letters and examined them from all angles, including from behind.

"I suddenly saw that the word 'Allah' [God] had been written in mirrored lettering," she says.

Larsson has so far found the names on at least 10 of the nearly 100 pieces she is working through, and they always appear together.

The new find now raises fascinating questions about the grave's occupants.

"The possibility that some of those in the graves were Muslim cannot be completely ruled out," she says.

"We know from other Viking tomb excavations that DNA analysis has shown some of the people buried in them originated from places like Persia, where Islam was very dominant.

"However, it is more likely these findings show that Viking age burial customs were influenced by Islamic ideas such as eternal life in paradise after death."

Her team is now working with the university's department for immunology, genetics and pathology to establish the geographic origins of the bodies dressed in the funeral clothes.

Contact between the Viking and Muslim worlds has long been established by historic accounts and the discovery of Islamic coins across the northern hemisphere.

Two years ago, researchers re-examined a silver ring from a female tomb at Birka and found the phrase "for Allah" inscribed on the stone.

Again the text was Kufic, developed in the Iraqi town of Kufah in the 7th Century - one of the first Arabic scripts used to write down the Koran.

What makes Larsson's discovery so interesting is that it is the first time historic items mentioning Ali have ever been unearthed in Scandinavia.

"The name Ali is repeated again and again beside Allah," she says.

"I know Ali is highly revered by the largest Muslim minority group, the Shia, and have wondered if there is a connection."

Ali was the cousin and son-in-law of the Prophet Muhammad, having married his daughter Fatima. He also became the fourth leader of the Muslim community after Muhammad died.

Although both Sunnis and Shia revere Ali as an important companion of Muhammad, he has elevated status amongst the Shia, who see him as the Prophet's spiritual heir.

"The use of Ali does suggest a Shia connection," says Amir De Martino, programme leader of Islamic studies at the Islamic College in London.

"But without the phrase 'waly Allah' accompanying the name - meaning 'friend of Allah' - this would not be from mainstream Shia culture and might just have been copied wrongly from something that was," adds De Martino, who is also the chief editor of Islam Today, a British Shia magazine.

"The pattern suggests Ali is being equated with Allah, and therefore there is a slim possibility it has some connection to very early, extreme, mystical fringe movements who believed in this

"But more likely it is a wrongly copied pattern.

The names Allah and Ali are often represented in enigmatic patterns inside the tombs and books of mystical Shia sects such as the Alevis and Bektashis to this day, but always they are accompanied by the name Muhammad. These can sometimes include mirrored script.

But unlike Larsson's find, these examples usually include both the name depicted the correct way around and the reflection.

For Larsson though, her discovery offers much promise for the future.

"Now that I am looking at Viking patterns differently, I am convinced I will find more Islamic inscriptions in the remaining fragments from these excavations, and other Viking era textiles.

"Who knows? Maybe they appear in non-textile artefacts too."

Tharik Hussain is a London-based freelance journalist, travel writer and broadcaster who specialises in Muslim heritage.

BBC