Sanat şaheseri mozaikler eski kazı başkanlığı döneminde jeotekstil örtüyle korunuyordu. Örtü yıllar içinde aşınınca mozaikler açığa çıktı. Koruma önlemi de olmayınca mozaiği oluşturan küçük taş parçaları etrafa saçılmaya başladı. Üstündeki betimlemeler ise gün geçtikçe yok oluyor.

UNESCO Dünya Kültür Mirası Listesi’nde yer alan Xsanthos (Ksanthos) antik kentindeki mozaikler korumasız şekilde açığa çıktı.

Antalya’nın Kaş ilçesine bağlı Kınık köyü yakınlarında bulunan Xsanthos (Ksanthos), 1988 yılında UNESCO Dünya Kültür Mirası listesine girdi. 1952 yılından 2010 yılına kadar bilimsel arkeolojik kazılar Fransızlar tarafından yürütüldü. Bu tarihten itibaren kazılar Akdeniz Üniversitesi’nden Prof. Dr. Burhan Varkıvanç tarafından sürdürülüyor. Xsanthos, Likya’nın en büyük idare merkezlerinden biriydi. Efsaneye göre M.Ö. 545 senesinde Perslerin egemenliğine girmemek için, tüm kadın ve çocuklar toplanarak ateşe verildi ve erkekler tek kişi kalmayıncaya kadar savaştı. Daha sonra şehir Roma hâkimiyetine geçti ve yedinci yüzyıldaki Arap akınlarından sonra terkedildi.

Mozaik betimlemelerin eksildiğine şahit olduk

Eşsiz eserleriyle bilinen antik kenti geçtiğimiz günlerde ziyaretimizde oldukça çarpıcı bir görüntüyle karşılaştık. Agora (çarşı) tabanındaki muhteşem mozaiklerin üstünde ziyaretçilerin gezindiğine, tesseraların (mozaiği oluşturan küçük taşlar) koptuğuna, dolayısıyla mozaik betimlemelerin eksildiğine şahit olduk. Hiçbir koruma önlemi yoktu. Daha önce Fransız arkeologlar tarafından üstleri jeotekstil (su geçirmeyen, sıcak soğuk dengesi sağlayan) malzeme ile kapatılan mozaiklerin koruma örtüsü ziyaretçilerin üstünde gezinmesiyle aşınarak yırtılmış, mozaikler tamamen açığa çıkmış.

Turistlerin tesseraları toplayıp çantalarına hatıra olarak koydukları söyleniyor

Mıcır dökülen alanda mozaik parçaları ile mıcır taşları birbirine karışmış, aşınmayla birlikte de yok olmaya başlamış. Üstlerinde gezilmesini engelleyecek ne bir koruma bandı ne de uyarı levhası vardı. Parçalanan mozaikler birer birer yok olurken, çevredekiler turistlerin tesseraları toplayıp çantalarına hatıra olarak aldıklarını ileri sürüyorlardı.

Prof. Dr. Jacques des Courtils: Mozaikler turizm sezonunda sergilenecek, kışın ise üzerleri örtülecektir

Bordeaux Üniversitesi eski Arkeoloji Kazı Başkanı Prof. Dr. Jacques des Courtils, 2009 yılı kazı sonuçları toplantısında muhteşem mozaikler için şöyle demişti: “Kentin çeşitli noktalarında bulunan ve acil müdahale gereken mozaiklerin de küçük parçalarını sağlamlaştırmak için çalışmalar yapılmıştır. Bu çalışmalarda mozaikleri korumak için üzerlerini kaplamak yerine, bunların ziyaretçiler tarafından görülmesi amaçlanmıştır. Restorasyonu yapılan mozaikler turizm sezonunda sergilenecek, kışın ise üzerleri örtülecektir.’’

İşte o örtü yaklaşık 10 yıllık süre içinde çevresinde güvenlik önlemi alınmadığı için yırtılmaya, aşınmaya ve alttaki mozaikleri korumamaya başladı. UNESCO Dünya Kültür Mirası listesinde yer alan antik kente yakışmayan bu görüntü için kazı başkanlığının ve Kültür Turizm Bakanlığı’nın acil önlem alması gerekiyor.

Antalya Müzesi’nde Xsanthos’tan götürülen çok sayıda eşsiz mozaik sergileniyor.

Kentin kalıntıları ilk olarak 1838 yılında Charles Fellows tarafından incelendi. Fellows elde ettiği tüm kabartmaları ve mimari buluntuların önemli bölümünü Londra’ya kaçırdı. Bu eserlerin tümü günümüzde Londra’daki British Museum’un Likya Eserleri Seksiyonu’nda sergileniyor. Payava Lahdi, Nereidler Anıtı ile Harpiler Anıtı kaçırılan en ünlü eserler arasında yer alıyor. Diğer yandan Antalya Müzesi’nde Xsanthos’tan götürülen çok sayıda eşsiz mozaik sergileniyor.

Ömer Erbil - Hürriyet