Zeytinlik alanların madencilik faaliyetlerine açılmasını öngören açıklama Resmi Gazete'de yayınlandığı andan itibaren çevreci kurumlar ve doğa severler karara sert tepki verdi. TEMA Vakfı ve Doğa Vakfı kararın yasaya aykırı olduğuna dikkat çekerken, Kültürel ve Doğal Mirası İzleme Platformu adına ünlü yayıncı Nezih Başgelen kararı kınadı, ünlü tarihçi İlber Ortaylı ise ilgilileri uyararak, geç kalınmadan hatadan dönülmesini istedi.

Resmi Gazete 1 Mart 2022 Tarihinde yayınlanan ve yayınlandığı andan itibaren yürürlüğe konularak, yürütmesinin Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı tarafından gerçekleştirileceği açıklanan kararla; "21/9/2017 tarihli ve 30187 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Maden Yönetmeliğinin 115'inci maddesine eklenen fıkrada yer alan "elektrik üretiminde kullanılan maden sahası zeytinlik alan içinde kalırsa, sahada madencilik faaliyeti yürütülebilecek" ibaresi yoğun tepki doğurdu.

YAYINLANDIĞI ANDAN İTİBAREN ÇEVRE KORUMA KURULUŞLARI TEPKİ GÖSTERDİ

Çevreci kurumlar ve doğa severler karara ilk andan itibaren yoğun tepki gösterirken, pek çok siyasetçi de tepkilere destek verdi .

Tema Vakfı: Verimli Tarım Toprakları Madencilik Faaliyetlerinden korunmalı

Türkiye'nin önde gelen çevre kuruluşlarından Türkiye Erozyonla Mücadele Ağaçlandırma ve Doğal Varlıkları Koruma Vakfı söz konusu maddenin Türkiye Cumhuriyeti Kanunlarına aykırı işlem içerdiğine dikkat çekerek, yaptığı açıklama ile tarım topraklarının madencilik faaliyetlerinden korunmasını istedi: "Türkiye’nin zeytinlikleri kanuna aykırı işlemle madencilik faaliyetlerine açılıyor! Bugün Maden Yönetmeliği Madde 115’e eklenen 4. fıkra ile, zeytin alanları başta kömür madenciliği olmak üzere madencilik faaliyetlerine açıldı. Yapılan bu düzenleme 3573 sayılı Zeytinciliğin Islahı ve Yabanilerinin Aşılattırılması Hakkında Kanunu’na aykırı. Kanunun 20. maddesine göre "Zeytinlik sahaları içinde ve bu sahalara en az üç kilometre mesafede, zeytinliklerin bitkisel gelişimini ve çoğalmalarını engelleyecek kimyasal atık oluşturulacak tesis yapılamaz ve işletilemez”. Zeytin ağacının anavatanı Türkiye, küresel zeytin üretiminin %15,2’sini karşılıyor. 2019 yılında 415 bin ton zeytin, 1 milyon 110 bin ton zeytinyağı üreten ülke için zeytin önemli bir istihdam ve gelir kaynağı.
TEMA Vakfı olarak kanunlara aykırı olan işlemin acilen durdurulmasını ve ülkemizin başta zeytinlikler olmak üzere tüm verimli tarım topraklarının madencilik faaliyetlerinden korunmasını talep ediyoruz"

Doğa Vakfı: Şimdi Zeytinlere Vefa Zamanı

Konuya sıcağı sıcağına tepki gösteren bir diğer çevre kuruluşu Doğa Vakfı oldu: "Resmi Gazete'de yayınlanan ve zeytin alanlarını madenciliğe açan yönetmelik, Zeytin Kanunu'na aykırı. İvedilikle yönetmeliğin iptalini ve tüm zeytinliklerin korunmasını talep ediyoruz. Binlerce yıldır Akdeniz ormanlarının bir parçası zeytinler. Şimdi zeytinlere vefa zamanı. Hiçbir maden projesinin bu ekosistemi yok etmesine izin vermeyeceğiz"

Doğa Derneği'nin açıklamasında şu ifadeler yer aldı: "Bir zeytinlik hayal edelim; içinde meşeler, insanlar, kuşlar, bukalemunlar, çakallar, böcekler ve orkideler bir arada yaşıyor. Yemyeşil meralarında hayvanların otladığı, kelebeklerin, arıların uçuştuu bir ekosistem. Kertenkelelerin, kaplumbağaların ve daha nicelerinin içinde yuva kurduğu bir dünya. Elbette bu bir hayal değil! Anadolu’daki zeytinlikler tam olarak böyle bir dünya, içindeki canlarıyla bir bütün olan. Kurdu kuşu doyuran zeytinlikler, aynı zamanda temel bir geçim kaynağı. Binlerce yıldır kadim yöntemlerle süren zeytincilik aynı zamanda ekosistemleri ve biyolojik çeşitliliği koruyor. Anadolu’nun yağış ve kuraklık rejimine uyum sağlamış olan zeytinlikler iklim, su ve gıda krizine uyumlu üretim alanları.

Zeytinlikleri madenciliğe açan yönetmeliğin iptal edilmesini talep ediyoruz. Biliyoruz ki, hiçbir maden sahasında yapılacak rehabilitasyon, binlerce yıllık bir ekosistemi geri getiremez."

Kültürel ve Doğal Mirası İzleme Platformu: Kınıyoruz

Kuruluşundan bu yana paylaşımları ve açıklamaları ile zeytin alanları konusuna duyarlılık sergileyen Kültürel ve Doğal Mirası İzleme Platformu da kararı yanlış bularak, "yönetmelik değişikliğini kınıyoruz" açıklamasında bulundu.

Platform adına sosyal medya platformunda paylaşımlarda bulunan ünlü yayıncı ve editör Arkeolog Nezih Başgelen, "Uygarlık tarihinin hayat ağacı , tüm inançlarda Tanrı'nın kutsadığı zeytin ağacına yapılan saygısızlık tarih boyunca hiç affedilmemiş. Örneğin antik çağda yedi bilgeden biri kabul edilen Solon koyduğu kanunlarda zeytin ağacı kesenlere de ağır cezalar (ölüm dahil) öngörmüş ve bu yasa titizlikle uygulanmıştır. Bu zeytinin ve zeytinliklerin korunması ile ilgili tarihte bildiğimiz en eski hukuki uygulamalardan birisidir. Varoluşumuzun / yaşam kültürümüzün en önemli yoldaşı / paydaşı zeytine ve zeytinliklere yönelik 1 Mart 2022'deki yönetmelik değişikliğini kınıyoruz. Zeytine uzanan hoyrat eller tarihte olduğu gibi er geç karşılığını görecektir." paylaşımında bulundu.

Kamuoyu'nun konu hakkında bilgilendirilemesi ve ülkenin elele vererek hatanın düzeltilmesi için çalışması gerektiğini belirten Kültürel ve Doğal Mirası İzleme Platformu'nun konuya yaklaşımını Nezih Başgelen, şu paylaşımı ile açıkladı: "Maden yönetmeliğinde değişiklik yapılmasına dair karar, 1 Mart 2021 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiş. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı tarafından yürütülecek olan, 21.9.2017 tarihli ve 30187 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Maden Yönetmeliğinin 115 inci maddesine eklenen bu yeni karara göre, Enerji Bakanlığı, zeytinlikleri yok edebilmesi için maden şirketlerinin önünü açmış. Hem de 'kamu yararı' gerekçesini sunarak. Maden Yönetmeliği Madde 115’e eklenen bu 4. fıkra ile, zeytin alanları başta kömür madenciliği olmak üzere madencilik faaliyetlerine açılabilecek. Yapılan bu düzenleme 3573 sayılı Zeytinciliğin Islahı ve Yabanilerinin Aşılattırılması Hakkında Kanunu’na da aykırı bir düzenlemedir. Tüm kutsal kitapların değer verdiği -Ege ve Akdeniz'de yaşam kültürünün ayrılmaz bileşeni - zeytin ağaçlarının / zeytinliklerin yok olmasına yol açmak büyük bir insanlık ayıbıdır. Kamuoyunun Ukrayna'daki savaşa odaklandığı süreçte fırsattan istifade çıkartılan zeytinliklerimizin ciddi zarar göreceği TBMM'nde onaylanmayan böyle bir değişiklik kabul edilemez. Kınıyorum!..."

Ünlü Tarihçi Prof. Dr. İlber Ortaylı: Yönetmelik mutlaka gözden geçirilmeli

Bakanlığın düzenlemesinin açıklanmasının ardından, aralarına ünlü ve siyasi isimlerin de dahil olduğu pek çok kişi söz konusu karara tepki gösterirken, Ünlü tarihçi Prof. Dr. İlber Ortaylı da, düzenlemeye ilişkin "yönetmelik mutlaka gözden geçirilmeli, yoksa çok geç olacak." uyarısında bulundu.

Sosyal medya hesabından, zeytin ağacı altında çekilmiş fotoğrafını paylaşan Ortaylı, "Türkiye zeytinlikleri hiç de küçümsenecek miktarda değil, daha doğrusu değildi. Çok ciddi tedbirler almazsak bırakın etrafa zeytin satmayı, kendi ihtiyacımızı bile karşılayamayacak duruma düşeceğiz. Bugün yayınlanan yönetmelik mutlaka gözden geçirilmeli, yoksa çok geç olacak."

Maden Yönetmeliğininin 115'inci maddesine eklenen fıkranın tam metni şöyle:

“(4) Ülkenin elektrik ihtiyacını karşılamak üzere yürütülen madencilik faaliyetlerinin tapuda zeytinlik olarak kayıtlı olan alanlara denk gelmesi ve faaliyetlerin başka alanlarda yürütülmesinin mümkün olmaması durumunda madencilik faaliyeti yürütecek kişinin faaliyetlerin bitiminde sahayı rehabilite ederek eski hale getireceğini taahhüt etmesi şartıyla Genel Müdürlük tarafından belirlenen çalışma takvimi içerisinde zeytin sahasının madencilik faaliyeti yürütülecek kısmının taşınmasına, sahada madencilik faaliyetleri yürütülmesine ve bu faaliyetlere ilişkin geçici tesisler inşa edilmesine kamu yararı dikkate alınarak Bakanlıkça izin verilebilir. Zeytin sahasının taşınmasının mümkün olmadığı durumlarda sahada madencilik faaliyetleri yürütülmesine ve bu faaliyetlere ilişkin geçici tesisler inşa edilmesine kamu yararı dikkate alınarak Bakanlıkça izin verilebilmesi için madencilik faaliyeti yürütecek kişinin madencilik faaliyetleri bitiminde sahayı rehabilite ederek eski hale getireceğini ve Tarım ve Orman Bakanlığınca uygun görülecek alanda dikim normlarına uygun, faaliyet yürütülecek saha ile eşdeğer büyüklükte zeytin bahçesi tesis edeceğini taahhüt etmesi zorunludur. Bu fıkra kapsamında zeytin sahasının taşınmasına ilişkin tüm masraflardan ve zeytin sahasının taşınmasından kaynaklanan tüm taleplerden madencilik faaliyeti yürütmesi yönünde lehine karar verilen kişi sorumludur. Bu fıkra kapsamında zeytin sahasının taşınmasına ilişkin usul ve esaslar Tarım ve Orman Bakanlığının uygun görüşü alınarak Bakanlıkça, zeytin bahçesi tesis edilmesine ilişkin usul ve esaslar Tarım ve Orman Bakanlığınca belirlenir.”